نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

این مطالب بخشی از کتاب دانشنامۀ نام‌ها و واژه‌ها نوشته اینجانب است. با ذکر منبع استفاده از این مطالب بدون اشکال است.

نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

این مطالب بخشی از کتاب دانشنامۀ نام‌ها و واژه‌ها نوشته اینجانب است. با ذکر منبع استفاده از این مطالب بدون اشکال است.

نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

عادل اشکبوس
استاد دانشگاه و دبیر دبیرستان‌های تهران
زبان‌شناس و پژوهشگر در ریشه‌یابی نام‌ها و واژه‌ها
دارای بیش از 50 تألیف از جمله بزرگ‌ترین فرهنگ کاربردی فارسی به عربی

نام «دجله» در سنگنبشتۀ داریوش هخامنشی در بیستون، «تیگره» به معنای تیز و تند و سرکش آمده است. یونانیان آن را «تیگریس» کرده­اند. در انگلیسی و فرانسوی دجله را «tigre» می­گویند. در بابِلی «دیجلة» و در عربی «دِجْلَة» شد.

در روزگار ساسانیان «تیگرَه» را که واژۀ پارسی باستان است، به زبان پهلوی ترجمه کرده و آن را «اروند رود» نامیدند. واژۀ اروند همان معنای تیگره را دارد و از آن مفهوم تند و تیز و سرکش برمی‌آید. اروند دارای ریشه و بن اوستایی است و در اوستا به صورت «ائوروت» آمده و از ریشۀ «ائورو» به معنای سرکش و تند و تیز و پسوند «وت» یا «ونت» به معنای دارنده است و روی هم معنای «دارندۀ تندی و تیزی و سرکشی» است. در شاهنامه فردوسی از «اروند رود» به جای «دجله» نام برده شده است.

در جهان‌نامۀ محمّد بن نجیب بکران، از این رود به نام «زورآو» یاد شده است. زورآو آمیزه­ای از دو واژۀ فارسی «زور» به معنای نیرو و «آو» به معنای آب است و روی هم به معنای «آب زورمند» است و نشانگر این است که اروند به معنای تند و تیز و سرکش است.

در برخی از کتاب‌ها، بخشی از اروندرود «دجلة العورا» خوانده‌اند که می­پندارند عربی و به معنای «دجله یک چشم» است. عَوراء مؤنّث أَعْوَر یعنی یک­چشم. در حقیقت عَوراء شکل عربی شدۀ «اوراه» به معنای «آب­راه» است. ایرانیان این بخش پرآب را «دجله اوراه» نامیده بودند یعنی «دجلۀ قابل کشتیرانی» و در عربی «اوراه» معرَّب شد.

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی