مدینۀ فاضله یعنی چه؟

مدینۀ فاضله جایی است که خردورزی و مهربانی همزمان در آن فرمان براند. مدینۀ فاضله یعنی حکومت شایستگان. در این آرمان شهر گویا گرگ و میش در کنار همند و کسی از کسی نـمی­‌هراسد.

عبارت مدینۀ فاضله بر پایه باورهای افلاطون است که به سال 427 پیش از میلاد مسیح زاییده شد. نزدیک  هشتاد سال عمر کرد و نزد سقراط و دیگر خردمندان دانش آموخت.

پاره ای از سخنان افلاطون چنان به روز است که مایۀ شگفتی است.

افلاطون در سیاست بر این باور بود که حکمت بی ‌سیاست و سیاست بی­‌حکمت ناقص و باطل است. از طرف دیگر سیاست و اخلاق را دارای یک سرچشمه دانسته برای خوشبختی انسان بایسته می‌­داند. به نظر افلاطون بهترین دولت­‌ها آن است که بهترین مردم در آن فرمانروایی کنند؛ یعنی حاکم حکیم باشد یا حکیم حاکم شود.

امّا افلاطون در امور اجتماع دارای باورهای ویژه خویش است. برای نمونه بر این پندار بود که هیئت اجتماعیه وقتی کمال خواهد یافت که تملّک شخصی و خانواده ملغی شود، ازدواج و زناشویی موقوف و منسوخ گردد و هیأت خانواده و اختصاص زن و فرزند در میان نباشد بلکه جفتگیری بر اساس فن اوژنیک یعنی فنّ اصلاح نژاد انسان، نه براساس عشق و تصادف انجام گیرد و مردان نیرومند و دلاور تا جایی که شدنی است با زنان بیامیزند تا از تخمۀ ایشان مردان دلیر برای کشور پدید آید.

از طرف دیگر بچه‌­هایی که بدین گونه زاده می­‌شوند نباید پدران و مادران خود را بشناسند. از لحظۀ تولد دولت تعلیم و تربیت آنها را به عهده گیرد و این کودکان تا سن بیست سالگی از تعلیم و تربیت یکسان برخوردار شوند. به باور افلاطون ورزش و موسیقی پایۀ تربیت مقدّماتی را تشکیل می­‌دهد. ورزش اندام را بسامان و زیبا می کند و موسیقی روح را هماهنگی می­‌دهد و آشوب را از جهان دور می­‌سازد.

پس از این دوره افرادی که استعداد بیشتری ندارند جزء طبقات کشاورزان، کارگران و پیشه‌­وران می­‌گردند و افراد توانـمند ده سال دیگر یعنی تا سن سی سالگی تحت تعلیم قرار گرفته و به مطالعۀ علوم، حساب، هندسه و ستاره شناسی می­پردازند. تا به اصول زیبایی شناسی آشنا شوند.

بعد از این دوره افرادی که در این آزمایش سربلند نـمی­‌شوند طبقۀ سربازان و نیروی دفاعی کشور را تشکیل می­‌دهند و بقیه که در دوره آزمایش پیروز گردیدند، پنج سال به مطالعۀ فلسفه می‌­پردازند و برای رهبری کشوری که باید مدینۀ فاضله شود پرورش می یابند.

در مدینۀ فاضله افلاطون برابری کامل میان مردان و زنان برقرار است و تربیت آنان کاملاً همانند و یکسان خواهد بود. این افراد برگزیده چون دوران پنج سالۀ تحصیل فلسفه را طی کردند، به تعلیمات عملی می­‌پردازند و اصول درست کشورداری را یاد می­گیرند یعنی آنچه در طول سالیان پیاپی آموخته‌­اند در زندگانی روزمره به کار می­بندند و پانزده سال بدین گونه ادامه می‌­دهند تا توانا شوند و در پنجاه سالگی به عنوان فیلسوف و حکیم کامل شایستۀ رهبری شوند و زمام امور کشور را به دست گیرند زیرا به باور افلاطون: «فیلسوف می­‌داند چگونه بیندیشد و کشور را از راه اندیشۀ راستین اداره خواهد کرد در حالی که مغز مردمان عادی به مانند  آیینۀ شکسته‌­ای است که حقایق امور به طور درهم در آن بازتاب پیدا می­‌کند و اگر زمام امور کشور را بر عهده گیرند ملّت را به گمراهی و سرشکستگی می‌کشانند.»