نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

این مطالب بخشی از کتاب دانشنامۀ نام‌ها و واژه‌ها نوشته اینجانب است. با ذکر منبع استفاده از این مطالب بدون اشکال است.

نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

این مطالب بخشی از کتاب دانشنامۀ نام‌ها و واژه‌ها نوشته اینجانب است. با ذکر منبع استفاده از این مطالب بدون اشکال است.

نام‌شناسی و ریشۀ واژه‌ها

عادل اشکبوس
استاد دانشگاه و دبیر دبیرستان‌های تهران
زبان‌شناس و پژوهشگر در ریشه‌یابی نام‌ها و واژه‌ها
دارای بیش از 50 تألیف از جمله بزرگ‌ترین فرهنگ کاربردی فارسی به عربی

دوقُلو: «احمد کسروی» زبان‌شناس آن را واژه‌ای تُرکی می‌داند که در فارسی نادرست به کار می‌رود و می‌گوید: «دوقلو» پیوندِ «دو + قلو» نیست؛ تا «سه‌قلو» و «چهارقلو» گفته شود. «دُقماق» در تُرکی به معنای «زایمان» و «دق» بُن این مصدر است. تلفّظِ درست دوقُلو، دوقْلو است و می‌توان به معنای همزاد یا زائو گرفت. در زبان فارسی می‌شد از واژه‌هایی مانند دوهمزاد و سه همزاد بهره گرفت؛ امّا قُلو و دوقلو به گونه‌ای در زبان جا افتاده است که نـمی‌توان به‌آسانی برایش جایگزین نهاد.

ولی در تُرکی «دوقلو» را «ایکیز» می‌گویند و فارسی‌زبان از کجا باید با مصدر ناآشنای «دوقماق: زاییدن» و بُن «دوق» و پسوندِ «لو» آشنا باشد. پس باید ریشۀ این واژه را در گویش‌های خانوادۀ زبانیِ ایرانی جُست. «گِله» در فارسی کهن معنای «دانه» داشته‌است. در کُردی کرمانشاهی هنوز واژۀ «گِلَه» به معنای «دانه» کاربرد دارد. پس اصلِ واژۀ «دوقُلو» باید «دوگِلو» باشد. (دو + گِله + پسوندِ «و»). پسوندِ «ـو» در گردو، ترسو، شکمو، ترازو، ریشو نیز یافته می‌شود. تبدیلِ «گ» یا «ک» به «ق» نیز در برخی واژه‌ها انجام شده‌است؛ مانند: دهگان (دهقان). دلیلِ اینکه کسروی زبان‌شناسِ بی‌مانند ریشۀ «دوقلو» را در ترکی جسته است این است که بیشترِ واژه‌های دارای قاف عربی، عربی‌شده یا تُرکی‌اند.

در پارسیِ میانه به دوقلو «پَت‌یوختَک» گفته می‌شد که واژه‌ای مُرده است. در کُردیِ فَهلَوی (فَیلی) «لِفانَه» گفته می‌شود.

دانش‌نامۀ نام‌ها و واژه‌ها. انتشارات مدرسه

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی