ریشۀ نام آباده

آباده واژه ­ای فارسی و به معنای جای آباد است. آباد از واژۀ پهلوی «آپاتیه» گرفته شده و حرف «ه» نشانۀ نسبت است. امّا دربارۀ ریشۀ نامگذاری آباده هم­ اندیشی و هم­سخنی نیست.

1. عدّه ­ای بر این باورند که در زمان نادرشاه­افشار و در زمان فتنۀ افغان، نادرشاه در سال 1063 هجری قمری به قصد تعقیب افغان­ها از اصفهان راهی شیراز می­شوند و در نزدیکی جرقویه تصمیم می­گیرد از راه شهرستان کنونی آباده رهسپار شیراز گردد، مردم منطقه که آمادگی پرداخت مالیات و تهیّـۀ آذوقۀ سپاهیان نادرشاه را نداشتند حسین نامی از مردم هرند اصفهان که ساکن این منطقه بوده را مأمور می­کنند که نادرشاه را از راه دیگری به شیراز روانه کند. حسین، نادرشاه را راضی می­کند از راه ابرکوه به شیراز رهسپار گردد و در قبال خدمات این شخص، نادرشاه به او لقب حسین سلطان می­دهد و او را مأمور آبادانی در این منطقه می­کند، این منطقه از همان زمان به آباده معروف می­شود.
2. و عدّۀ دیگری در این باره می­گویند: در سال 1180 هجری قمری هنگامی که کریم­خان زند به این منطقه می­رسد فریفتۀ زیبایی آن می­شود و از شیراز معماران شایسته­ ای را برای ساختن چنین ساختمان به آباده گسیل می­دارد و نام آباده یعنی جای آباد را کریم­خان بر این منطقه می­نهد؛ ولی در سایر کتاب­های تاریخی نام آباده پیشتر از نادرشاه و کریم­خان زند موجود است.
3. برخی آباده را برگرفته از نام «مه­ آباد» نام نخستین پیغمبر عجم می‌دانند و مذهب او را «آبادان» می­خوانند.