«نَفَقَة» به معنای «هزینه» است. «نَفَقَة» از «نَفَق» به معنای «تونل» است و کلمات منافق و نفاق نیز از آن مشتق شده اند. نفاق مصدر است به معناى منافق بودن، منافق کسى است که در باطن کافر و در ظاهر مسلمان است.
﴿یَقولونَ بِأَفْواهِهِم ما لَیْسَ فی قُلوبِهِمْ﴾ (آل عمران: 167)
طبرسى در وجه این تسمیه می گوید:
منافق به سوى مؤمن با ایـمان خارج می شود و به سوى کافر با کفر.
و ادامه می دهد که علّت این تسمیه آن است که منافق از ایـمان به طرف کفر خارج شده است.
نَفَق نقبی است در زیر زمین که درب دیگرى براى خروج دارد و در این آیه:
﴿فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغیَ نَفَقاً فِی الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِی السَّماءِ...﴾ انعام: 35
مراد همان نقب است یعنى اگر بتوانى نقبى در زمین یا نردبانى بر آسمان بجویی...
ضمناً «یَربوع» موش صحرایی است که دو لانه میسازد یکى به نام نافِقاء که آن را پنهان می دارد دیگرى به نام قاصِعاء که آشکار است، چون دشمن در قاصعاء به آن حمله کند وارد نافقاء شده و از آن خارج می شود؛ این مطلب در صِحاح و قاموس و اَقرَبُ الْمَوارِد نقل شده است، طَبَرْسى (طَبْرِسی) در علّت تسمیه نافقاء فرموده که: یربوع از آن خارج میشود.
نفقه آذوقه ای بوده است که در نَقْبی در جایی مانند کوه می گذاشتند تا دست دیگری بدان نرسد و هزینه را در عربی نفقه نامیده اند که از این ریشه است.
