زِئوس: در اسطوره های یونانی، خدای خدایان و فرمانروای همۀ زیارتگاه‌های کوهِ «اُلِمْپ» است. معادل «زِئوس» در اسطوره‌های رومی «ژوپیتِـر» است. نام «زئوس» مربوط به واژۀ یونانی «dios» به معنای «درخشان» است. واژۀ «زئوس» با بخشِ نخستِ واژۀ لاتینِ ژوپیتر «Jupiter» و واژۀ به کار رفته برای «روز» پیوند دارد. «زئوس» ایزد آسمانِ رخشان و نیز توفان به‌شمار می‌رفت؛ به همین دلیل جنگ‌افزارِ او آذرخش بود که آن را به سمت کسی که او را ناخشنود کرده، پرتاب می‌کرد.
برخی واژۀ «زئوس» را با «دیو» همریشه می‌دانند. «دیو» در نزد هندیان و اروپاییان به معنای «خدا» بوده است و می‌باشد؛ امّا در ایران همزمان با آغاز دورۀ «مَزدَیَسنی» پیشوایان این آیین، خدایانِ باستان هند و اروپایی را نشان شرک و اهریمن پنداشتند. در اروپا واژۀ دیو «Dio» همچنان معنای «خدا» را تا امروز نگاه داشته است. در زبان پهلوی «دِو» و در هندی باستان «دیو» است.
«سیّد عبّاس معارف» واژۀ «زئوس» را با «طاغوت» در ارتباط می‌بیند و می‌نویسد: بیشتر کسانی که به شمارش واژگان غیر عربی کلام الله مجید پرداخته‌اند، «طاغوت» را از کلمات غیر عربی و معرّب شمرده‌اند، که برای مثال میتوان به «سُیوطی» اشاره کرد که در «اَلْإتْقانُ فی عُلومِ القُرآنِ» طاغوت را از کلمات غیرعربی دانسته است؛ امّا اگر کلمۀ طاغوت، عربی نیز باشد، در اصلِ مسئله تغییری حاصل نمی‌شود و آن اینکه کلمۀ طاغوت با «زئوس» و «تئوس» یونانی اشتراک در ریشه دارد. به بیان دیگر، یا کلمۀ طاغوت عیناً کلمۀ «تئوس» یونانی است که به زبان عربی وارد شده و معرَّب شده؛ یا آنکه کلمۀ عربی است که با کلمۀ «زِئوس» و «تِئوس» یونانی اشتراک در ریشه دارد.
چنانکه آموزگار علم الاسماء تاریخی، استاد «سیّد احمد فردید» پژوهش کرده‌اند، «طاغوت» همان «زئوس» و «تئوس» یونانی است که با «دِئوس» به لاتینی و «دیو» به فارسی و «دِوَ» به سانسکریت همریشه است.
«دئوس» یونانی از سوی دیگر با کلمۀ «طاعو» به آرامی و «طاعوتا» به سُریانی ریشۀ مشترک دارد. صورت اشتقاق کلمۀ «طاغوت» در جهان در زبانهای هند و اروپایی و سامی این گونه است:
شرق |
غرب |
||
سانسکریت ودایی |
Deva |
یونانی |
Zeus |
اوستایی |
Daeva |
یونانی |
Theos |
پارسی باستان «زبان کتیبهها» |
Daiva |
لاتین |
Deus |
پهلوی و فارسی |
Div |
فرانسه |
Dieu |
آرامی |
طاعو |
||
سُریانی |
طاعوتا |
||
حبشی |
طاغوت |
||
عربی |
طاغوت |
||
در اینجا آنچه به ویژه بسیار آشکار است، نزدیکی بسیارِ «طاعو» به آرامی و Theos به یونانی است. چرا که «S» در زبان یونانی حرفی است که جزء ریشۀ واژه نیست و در حالت فاعلی و اسناد «Nominativ» به آخر واژه می‌پیوندد؛ به همین دلیل در زبانهای دیگر اروپایی که اسم در آنها به حالت نحوی گوناگون صرف نمی‌شود، اغلب این حرف حذف می‌شود. از همین روی، پس از حذفِ حرف s از Theos میان Theos و «طاعو» به زبان آرامی نزدیکی کامل وجود دارد. از آنچه گفته شد پیدا می‌آید که «زئوس» و «تئوس» یونانی، نه تنها غیر از خدایی است که ادیان توحیدی و کتب آسمانی ما را بدان دعوت می‌کنند، بلکه همان «طاغوت» است. معارف، عبّاس؛ (1390)، نگاهی دوباره به مبادی حکمت اُنسی، آبادان: پرسش، چاپ نخست.
